bang voor de dood en alleen zijn kleut

ik zit steeds te denken aan het familiedrama in zandhuizen. Je zal als kind te horen krijgen dat je vader je moeder neersteekt en dan zichzelf en jullie als kleuters achterlaat.. Zoo afgrijselijk

sorry was beetje off topic. Ik probeer ze vooral te laten voelen dat ze veilig zijn. Dat de kans echt heel klein is. Maar hoort ook beetje bij het leven dit soort vragen. Je kunt niet wegnemen dat het niet kan gebeuren. Maar de gedachte bij mezelf laat ik al niet eens toe... Dus naar mijn kids toe ben ik misschien ook wat te beschermend. 

Hier komt het vaak ter sprake en is ook mijn grootste angst....

ik vertel ze dat er genoeg mensen zijn die van ze houden en dat er altijd iemand voor ze zorgt.
En het is bijna een feest dat ze bij oma dan mogen wonen dus voor die keer dan weer opgelost.
ik weet het antwoord ook gewoon niet goed

Hier vorig jaar uitgebreid aan de hand gehad ivm het plotselinge overlijden van zwager. (zoon van toen 6 en dochter van toen 4) Diverse gesprekken met de kinderen over gehad die variërden van

wat gebeurt er als ik/jij sterft
Hoe gaat dat; begraven
Zie wij elkaar dan niet meer
wie gaat er voor ons zorgen
dan zijn wij alleen etc etc etc

Wij zijn er heel open en eerlijk in geweest. Juist doordat de kinderen van heel dichtbij meekregen hoe snel iemand kan sterven én alles wat daarmee samenhangt. Zaken gewoon benoemd (zoals wij ermee omgaan, er in staat qua keuzes e.d.). Dat het heel verdrietig is etc etc.

Daarnaast hebben wij ook aan hen gevraagd én met hen besproken wat zij fijn zouden vinden als papa en/of mama er niet meer zouden zijn. Wie er ging regelen wie er voor hen ging zorgen tot de wens WIE er voor hen zou gaan zorgen.

Ook hebben wij nog regelmatig gesprekken hierover. En het gaat momenteel zelfs zo ver dat onze kleuterdochter van 5 enorm 'bang' is voor de grijze muur in haar kamer. Dat bijna dagelijks uit en dan in de vorm 'zo donker is het als ik sterf'. (Normaliter zouden we niet zo snel een nog geen 2 jaar geleden finaal opgeknapte kamer veranderen maar nu gaan we toch die donkere muur behangen.) 

Wij hebben door gesprekken met diverse deskundigen wel doorgekregen dat doodgaan etc heel erg speelt in de belevingswereld van kinderen. Op de een of andere manier komen ze in die leeftijdsfase tot de ontdekking dat niet alles het eeuwige leven heeft. En met alles bedoel ik ook bloemen die dorren, blaadjes die afvallen, dieren die doodgaan maar ook dat mensen sterven ziek, niet-ziek, oud, jong etc.

---

Klagen is zinloos; Doe iets of vergeet!

Ik ben pijnlijk eerlijk over leven en dood.
Maar.. " er zullen altijd handen zijn om je te dragen" dat zeg ik ook. En daar ga ik ook vanuit

Ik kan niks beloven over mijn sterfelijkheid. Behalve dat ik mijn uiterste best doe om zo lang mogelijk voor ze te zorgen en dat er niks is wat er bij ons op lijkt dat we zomaar gaan sterven.

moeilijke onderwerpen

wij zijn ook heel erg eerlijk in hoe eea in elkaar zit. ook gaven wij steeds aan dat als het zo gebeurd er altijd iets of iemand is die voor hem zal blijven zorgen. de fase van dit overdenken heeft langgeduurd bij ons. ook wel omdat we al enkele overlijdens hadden gehad van dieren en oudere mensen. daar zijn we ook altijd eerlijk in geweest. blijf uitleggen en blij duidelijk maken dat jullie kleuter altijd met vragen bij jullie terecht kan. en als je ergens het antwoord niet op weet! zeg dat dan ook tegen je kleuter. veel sterkte en succes want dit soort gesprekken kunnen bij jullie als ouders ook veel nare herinneringen oprakelen over de dood.

---

live is not about finding yourself, it's about creating yourself

heel herkenbaar... hier speelt dat momenteel ook heel erg. Ik vertel eigenlijk altijd alles heel open en hij is ook regelmatig op de begraafplaats met ons bij opa om bloemetjes neer te zetten enzo. Maar nu komen de vragen: mama wat als jij dood gaat, ben ik dan helemaal alleen? Ik wil dat niet.... (huilen) Ik wil dat je nooit dood gaat mama, dat soort opmerkingen. 

Maar ook echt dieptevragen: als je in een kist ligt, kun je dan kijken? En ga ik onder de grond als ik ook in een kist lig als ik dood ben? Maar dat wil ik niet, ik wil niet alleen blijven onder de grond... Hij wordt dan echt heel bang. 

Heb het nooit verzwegen maar merk dat ik dit lastige vragen vind. Want ja... mama kan inderdaad dood gaan, en kindjes ook. Maar dat durf ik toch niet zo goed te zeggen. Hij is er zo bang voor dat ik dood ga.... kind heeft nu al enge dromen daarover. Ik benoem het wel, draai er niet omheen, maar probeer het luchtig te houden. Dood hoort bij het leven en we gaan allemaal een keer dood. Maar nu hebben we het gezellig en nu doen we leuke dingen. Zullen we een spelletje doen? 

Ik vind hem met 4 jaar net te klein om zulke onderwerpen uit te diepen. Hij weet alles feitelijk gezien, maar gevoelsmatig wordt hij heel angstig. Hij is nog niet in staat om dingen te relativeren. Denk dat een 7 jarige dat veel beter kan al. Maar lastige onderwerpen zijn het zeker. 

---

Wees jezelf, er zijn al anderen genoeg!

4 jaar is inderdaad misschien nog wat lastig maar merk dat ik hier niet echt last van heb gehad. Nu scheelde het wel dat er een twee jaar ouder iemand bijliep die echt wel de verdieping had.

Aan de andere kant is het ook ontzettend bijzonder om te zien hoe jonge kinderen bijv met een dod in een kist e.d. omgaan. Mijn bange, uit de kat kijkende en altijd onzekere zoon stapte zo onbevangen op de kist af. Bestudeerde de dode en ging vervolgens allerlei vragen stellen. Juist dat gaf ook weer heel mooie gespreksstof over een heel teer en gevoelig iets.

Bij hem heb ik bijv. ook echt uit moeten leggen waarom andere mensen dan verdrietig waren en moesten huilen. Hij begreep dat echt niet.

---

Klagen is zinloos; Doe iets of vergeet!

heeft hij het nieuws perongeluk gezien?

Nick is maanden lang DOODSBANG geweest om met de auto langs water of over bruggen te rijden, echt huilen en gillen, we snapte er niets van. Uiteindelijk bleek dat hij op het nieuws had gehoord dat een moeder met 2 kinderen in het water was gereden en ze waren toen alle 3 dood. Hij was toen 3,5. Weet het nog precies want we waren net verhuist en moesten elke dag een stuk rijden om bij zijn psz te komen, langs water en over bruggen.
Nog steeds heeft hij het niet helemaal los kunnen laten, laatst keerde ik in een smal straatje met een sloot ernaast, en hij raakte echt in paniek en huilen. Ik had niet door waarom. Maar hij had de sloot gezien, en dacht dat ik erin zou rijden (zat nog een fietspad tussen, maar goed dat maakte het voor hem niet minder eng.)

---

Ik heb je neus gevonden, hij zat weer eens in mijn zaken.

Hier is die fase bij S nu gelukkig achter de rug. Elke dag begon ze weer over de dood en over schieters. Doodsbang als man moest gaan werken, want die werkt bij de boeven en boeven en schieters zijn allebei slecht. En sommige boeven schieten ook. 
Achteraf is het hier begonnen met een vliegtuigramp. Ondanks dat we het nieuws niet kijken met hun erbij heeft ze daar toch vanalles over opgevangen. 
Wij hebben er gewoon elke dag over gepraat. Maar niet de hele dag door. Als ze echt de hele dag door over de dood begon zeiden we op een gegeven moment wel dat we nu over wat anders gingen praten. 
Verder hebben we wel zoveel mogelijk vragen beantwoord. 
Zo was ze als de dood om naar Duitsland te gaan, want in andere landen woonden schieters. Uiteraard ook weer veel over gepraat. 
Men nu? Opeens is ze er klaar mee en begint ze er niet meer over. 

Wel herkenbaar maar niet de extreme angst ervoor. Verschillende mensen overleden uit onze omgeving in de afgelopen jaren, diverse leeftijden en omstandigheden en zo ieder jaar wel een of twee begrafenissen. Iedere keer praten we daar dan weer over en geven antwoord op alle vragen. Bij het mogelijk overlijden van ons gepraat over dat dat dan inderdaad niet leuk is maar dat ze niet alleen blijven want tante.... is er dan voor ze. Misschien dat je hem mee kan geven dat zijn grote zus er voor hem is, dat zou gerust kunnen stellen.

Op zich is het niet raar dat een kleuter zich hiermee bezig gaat houden. Misschien hebben ze het op school over leven en dood gehad, wellicht naar aanleiding van een klasgenootje dat opa/oma heeft verloren? Hier verschilde het per kind hoe zeer ze er mee bezig waren. Mijn ervaring is dat je altijd eerlijk moet blijven en ook gewoon moet zeggen als je iets niet weet. Niet zeggen dat mama nog heel lang niet dood gaat. Dat weet je niet, het kan morgen gebeuren (klinkt cru maar zo is het wel, al is de kans heel erg klein, dat zou ik wel erbij zeggen). Probeer uit te leggen en je kind gerust te stellen zonder te liegen. Zo vond mijn jongste het idee van onder de grond gaan en wegrotten tot skelet waarbij er allemaal wormen door je heen kruipen maar luguber, dus die heeft op haar vierde al besloten dat ze gecremeerd wil worden.
Op zich kan dit wel leiden tot 'diepe' gesprekken met je kind. Ik zou het in ieder geval zeker niet vermijden of eromheen draaien, want dan gaat je kind er wellicht zijn eigen invulling aan geven of denkt hij dat de dood iets heel engs is of iets waar je beter niet over kunt praten.