Op maat gemaakte diëten ter vervanging van geneesmiddelen. Het einde van de hielprik.
Betere kankergeneesmiddelen. Volgens wetenschappers ligt het allemaal in het verschiet, nu
systeembiologen voor het eerst een complete biochemische 'routekaart' van de mens hebben voltooid.
We begrijpen nu voor het eerst hoe een mens zichzelf precies maakt uit de voeding die
hij tot zich neemt
Hans Westerhoff, hoogleraar systeembiologie
De kaart, die zondagavond werd onthuld in Nature Biotechnology, mag gerust 'een van de grootste
wetenschappelijke doorbraken aller tijden' heten, vindt hoogleraar systeembiologie Hans Westerhoff.
'We begrijpen nu voor het eerst hoe een mens zichzelf precies maakt uit de voeding die hij tot zich
neemt. Als het dna een overzicht is van alle huizen, dan is dit de wegenkaart die aangeeft hoe de
verkeersstromen kunnen lopen.'
De kaart is een aanvulling op het menselijk genoom, de
gehele dna-volgorde van de mens. Experts als Westerhoff stellen zich voor dat in de toekomst al op
jonge leeftijd - of zelfs al via de ouders - het hele genoom wordt uitgelezen, waarna de
stofwisselingskaart erop wordt geprojecteerd. Ieder mens kan dan in theorie zien voor welke ziektes
hij aanleg heeft, welke tekorten aan welke voedingsstoffen hem parten kunnen gaan spelen,
en welke voeding en eventueel medicijnen het meest geschikt zijn om ziektes te voorkomen of te
behandelen. 'Ik verwacht dat we minder afhankelijk zullen worden van medicijnen, en vaker
verschuivingen richting bepaalde voeding of activiteiten zullen zien', zegt Westerhoff.
Forse revolutie
De 'routekaart' zal de komende jaren een forse revolutie
teweegbrengen, verwacht Westerhoff, die de kaart samen met een internationaal conglomeraat van
tientallen wetenschappers samenstelde uit vijf eerdere schetsen en plaatselijke detailkaarten.
'Diëten kunnen sterk geprofessionaliseerd worden. Veel aandoeningen worden net niet herkend als
ziekte, maar zijn subtiele verstoringen van onze stofwisseling. Als je die verhelpt, kunnen mensen
zich veel gezonder en prettiger voelen. De mogelijkheden zitten overal.'
Wetenschappers
kijken al lang uit naar een gedetailleerd, omvattend inzicht in de stofwisseling die zich afspeelt
in cellen. Tien jaar geleden werd zo'n overzicht in vakbladen al aangemerkt als een 'revolutie in de
maak'. Vormen de eiwitten en genen waaruit ons lichaam is opgebouwd het decor, de omzetting van
stofjes in andere stoffen is wat zich tegen dat decor afspeelt. Haast 7.500 biochemische reacties
hebben de wetenschappers nu in kaart gebracht, volgens Westerhoff zo'n 90 procent van het menselijke
totaal. De kaart zal 'de verkenning van nieuwe grenzen' in de geneeskunde mogelijk maken, schrijft
het team in Nature Biotechnology.
Stofwisselingsziektes
De kaart is
van groot belang voor het begrip van stofwisselingsziektes, maar ook van stapelingsziektes zoals de
ziekte van Fabry, de erfelijke aandoening die wegens de hoge behandelkosten veel stof doet opwaaien.
Westerhoff: 'Zo'n ziekte openbaart zich pas op latere leeftijd. Mogelijk kunnen we binnenkort de vraag
beantwoorden: hoe moet ik mijn dieet veranderen om deze specifieke blokkade in mijn stofwisseling te
omzeilen en de ziekte te voorkomen?'
Een andere toepassing is kanker. Tumoren hebben de
neiging een eigen manier op te tuigen om aan energie te komen. Die manieren kunnen met de kaart
erbij beter worden geblokkeerd, verwacht Westerhoff. 'We begrijpen wel de autoweg, maar niet de
N-weggetjes die zo'n tumor kiest om onze medicijnen te omzeilen. Met deze kaart kunnen we zeggen:
hoeveel wegen gaan er naar Rome, en waar moeten we ze in die tumor allemaal blokkeren?'
'Daarnaast zullen we de medicijnen die we hebben steeds meer geïndividualiseerd toepassen. Ik
denk dat een heleboel al bestaande geneesmiddelen die op de plank zijn blijven liggen terugkomen,
omdat we straks precies kunnen bepalen op welke patiënt ze effect zullen hebben.'
